کفالت (حقوق خصوصی)کفالت، از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای عقدی است که به موجب آن انسان متعهد شود که هر وقت طلبکار بدهکار را خواست به دست او بدهد و به کسی که اینطور متعهد می‌شود کفیل میگویند. عقد کفالت یک عقد تبعی است که به رضای کفیل و مکفول‌له واقع می‌شود. از جمله موارد برائت کفیل، معرفی به موقع کفیل، حضور به موقع مکفول، برائت ذمه مکفول، انصراف مکفول‌له از تعهد کفیل، انتقال حق مکفول‌له و فوت مکفول است. ۱ - تعریفکفالت در لغت مشتق از کفل و به معنای به عهده گرفتن می‌باشد. در اصطلاح حقوقی نیز عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین در مقابل دیگری احضار شخص ثالثی را تعهد می‌کند. به شخص متعهد کفیل و به متعهد‌له مکفول‌له و به شخص ثالث مکفول گفته می‌شود. ۲ - شرایطعقد کفالت یک عقد تبعی است، و فرق آن با ضمان در این است که در ضمان تعهد بر دین است ولی در کفالت، تعهد بر حضور مکفول است و در صورت تخلف او کفیل ملزم به پرداخت دین است. به همین دلیل به کفالت عناوین دیگری مثل کفالت تن و کفالت نفس نیز گفته شده است. کفالت به رضای کفیل و مکفول‌له واقع می‌شود. در مورد این‌که آیا رضایت مکفول هم در عقد شرط است یا نه؟ اختلاف نظر وجود دارد. اگر چه عقد کفالت در امور مدنی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی از نظر جزائی، کفالت یکی از قرارهای تامینی موضوع ماده ۱۳۲ قانون آئین دادرسی کیفری می‌باشد که قاضی مکلف است برای دسترسی به متهم یکی از قرارهای ماده ۱۳۲ آن قانون را صادر کند. که یکی از آن قرارها قرار کفالت می‌باشد. که کفیل متعهد می‌شود که در زمان مقتضی متهم را حاضر کند، والّا خود مسئول پرداخت وجه‌الکفاله خواهد بود. در عقد کفالت، علم کفیل به تعهدات مکفول شرط نیست بلکه همین که بداند از چه کسی کفالت می‌کند برای عقد کفالت کافی می‌باشد. در مورد مکفول نیز اهلیت شرط نیست و می‌توان از دیوانه نیز کفالت کرد. ۳ - وظائف کفیل«کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که تعهد کرده است حاضر نماید و الّا باید از عهدۀ حقی که بر عهدۀ مکفول ثابت است برآید». [۱]
قانون مدنی، مفاد ماده ۷۴۰.
اگر کفیل در غیر از زمان و مکان مقرر، مکفول را حاضر نماید، قبول آن بر مکفول‌له لازم نیست ولی اگر مکفول‌له قبول کرد، کفیل برئ می‌شود. مکفول‌له غیر از موارد توافق شده، نمی‌تو‌اند کفیل را ملزم کند. مثلاً بگوید: باید مکفول‌له را هر روز بیاوری؛ در حالی که در عقد کفالت چنین توافقی نکرده باشند. در صورتی که کفیل، مکفول را طبق قرارداد حاضر نماید ولی مکفول‌له از قبول آن امتناع کند: «کفیل می‌تواند با شهادت معتبر، احضار مکفول و امتناع مکفول‌له را نزد حاکم ثابت نماید و یا این‌که مکفول را نزد حاکم احضار نماید، و تبرئه شود». [۲]
قانون مدنی، مفاد ماده ۷۴۷.
مباشرت مکفول اگر شرط نباشد کفیل می‌تواند، به جای احضار مکفول، حقی را که بر عهدۀ مکفول است ادا نماید و خود از احضار مکفول برئ شود. اگر کفالت به اذن مکفول باشد، کفیل می‌تواند به او مراجعه نماید و آن‌چه پرداخته، مطالبه کند. ۴ - موارد برائت کفیل«۱ـ معرفی به موقع کفیل: چنان‌چه (اگر) در زمان و مکان خاصی که قرار بوده مکفول را معرفی نماید. ۲ـ حضور به موقع مکفول: اگر مکفول شخصاً حاضر شود کفیل نیز برئ می‌شود. ۳ـ برائت ذمه مکفول: اگر ذمه مکفول که موجب کفالت شده به نحوی برئ شود. کفیل نیز برئ می‌شود. ۴ـ انصراف مکفول‌له از تعهد کفیل: به هر دلیلی اگر مکفول‌له تعهد کفیل را نخواهد، کفیل برئ می‌شود. ۵ـ انتقال حق مکفول‌له: اگر دین و طلب مکفول‌له به دیگری منتقل شود، مثلاً کسی دین مدیون را ضمانت کند، و در نتیجه دین منتقل شود، جائی برای کفالت باقی نمی‌ماند. ۶ـ فوت مکفول: کفیل متعهد به حاضر کردن مکفول است و اگر بمیرد دیگر امکانی برای اجرای تعهد باقی نمی‌ماند. و چنان‌چه دین مکفول‌له بدون پرداخت بماند، کفیل مسئولیتی ندارد». [۳]
قانون مدنی، مفاد ماده ۷۴۶.
[۴]
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج۲، صص ۳۲۰-۳۰۵، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۷۶، چاپ سیزدهم.
[۵]
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، عقد کفالت، صص ۵۰-۲۰، تهران، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۷۸، چاپ سوم.
[۶]
مدنی، سید جلال الدین، حقوق مدنی، صص ۲۶۰-۲۵۰، تهران، پایدار، ۱۳۸۵، چاپ اول.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «کفالت»، تاریخ بازیابی ۹۹/۴/۱۴. |